Η Παιδοοφθαλμολογία έχει σκοπό να αντιμετωπίζει τα οφθαλμολογικά προβλήματα των νεογνών, βρεφών και παιδιών, που διαφοροποιούνται από τα αντίστοιχα των ενηλίκων τόσο στο είδος, την εξέλιξη, τον τρόπο διάγνωσης, την παρακολούθηση όσο και στην αντιμετώπισή τους.
Τι συμπεριλαμβάνει μια παιδική οφθαλμολογική εξέταση;
Διάγνωση και παρακολούθηση κλινικών οντοτήτων και παθήσεων που συναντώνται και αντιμετωπίζονται μόνο στην παιδική ηλικία (αμφιβληστροειδοπάθεια των προώρων νεογνών, συγγενείς ανωμαλίες, συγγενής καταρράκτης, συγγενές γλαύκωμα, ρετινοβλάστωμα, συγγενής στραβισμός κλπ).
Ποιες είναι οι παιδιατρικές παθήσεις στην οφθαλμολογία;
Αμφιβληστροειδοπάθεια των πρόωρων νεογνών
Είναι μια πάθηση του αμφιβληστροειδή χιτώνα, του νευρικού ιστού που πληρεί το εντελώς εσωτερικό τοίχωμα του βολβού. Πρόκειται, κατ’ ουσία, για μια διαταραχή της ανάπτυξης του δικτύου των αγγείων του αμφιβληστροειδή με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για τη μετέπειτα οπτική λειτουργία του οφθαλμού.
Συγγενής καταρράκτης
Συγγενή καταρράκτη ονομάζουμε κάθε θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού του οφθαλμού που είναι παρούσα με τη γέννηση ή εμφανίζεται στη βρεφική ηλικία. Τα βρέφη με καταρράκτη μπορεί να εμφανίζουν λευκοκορία, νυσταγμό ή στραβισμό.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική για την πρόγνωση του επιπέδου της όρασης.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική για την πρόγνωση του επιπέδου της όρασης.
Συγγενές γλαύκωμα
Το γλαύκωμα στην παιδική ηλικία είναι σπάνια νόσος στην οποία εκτός από την αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση και την κοίλανση της θηλής του οπτικού νεύρου που χαρακτηρίζουν και το γλαύκωμα των ενηλίκων, παρουσιάζεται μεγέθυνση του βολβού, αύξηση της διαμέτρου και θόλωση του κερατοειδή καθώς και συμπτώματα όπως φωτοφοβία και δακρύρροια.
Αν η νόσος δε διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί έγκαιρα, οδηγεί σε ατροφία του οπτικού νεύρου και σοβαρή μείωση της όρασης.
Αν η νόσος δε διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί έγκαιρα, οδηγεί σε ατροφία του οπτικού νεύρου και σοβαρή μείωση της όρασης.
Ρετινοβλάστωμα
Νεοπλασματική ασθένεια που δημιουργείται από ανώριμα αμφιβληστροειδικά κύτταρα. Είναι ο πιο κοινός πρώιμος ενδοφθαλμικός όγκος (καρκίνος) οφθαλμού της παιδικής ηλικίας και προσβάλλει 1 στα 15.000 με 20.000 παιδιά.
Σημεία όπως λευκοκορία, στραβισμός, ετεροχρωμία της ίριδας, ενδοφθάλμια φλεγμονή και υπόπυο σε βρέφη και σε νήπια πρέπει να εξετάζονται ενδελεχώς. Στη διάγνωση του ρετινοβλαστώματος είναι σημαντική η συμβολή της υπερηχογραφίας, της αξονικής τομογραφίας και του μαγνητικού συντονισμού.
Σημεία όπως λευκοκορία, στραβισμός, ετεροχρωμία της ίριδας, ενδοφθάλμια φλεγμονή και υπόπυο σε βρέφη και σε νήπια πρέπει να εξετάζονται ενδελεχώς. Στη διάγνωση του ρετινοβλαστώματος είναι σημαντική η συμβολή της υπερηχογραφίας, της αξονικής τομογραφίας και του μαγνητικού συντονισμού.
Σε περίπτωση που οι παθήσεις που έχουν διαγνωστεί μέχρι την ηλικία των 6 χρόνων δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, είναι πιθανό να αφήσουν μόνιμο πρόβλημα χαμηλής όρασης στον ένα ή και στους δυο οφθαλμούς, όπως ο στραβισμός, η αμβλυωπία κλπ.
Τι είναι ο Στραβισμός;
Με τον όρο στραβισμό περιγράφουμε την παθολογική εκείνη κατάσταση που τα μάτια δεν είναι παράλληλα. Τα παιδιά με στραβισμό δεν βλέπουν διπλά, γιατί ο παιδικός εγκέφαλος απορρίπτει την εικόνα που έρχεται από τον οφθαλμό που στραβίζει.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μη χρησιμοποιείται ο οφθαλμός αυτός και να γίνεται αμβλυωπικός (τεμπέλικο μάτι). Με άλλα λόγια, το παιδί με στραβισμό βλέπει μόνο με τον ένα οφθαλμό και έχει τον κίνδυνο να έχει μειωμένη όραση στον οφθαλμό που στραβίζει – ένα πρόβλημα που θα το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή εάν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως.
Η συχνότητα εμφάνισης στα παιδιά είναι περίπου 4%.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μη χρησιμοποιείται ο οφθαλμός αυτός και να γίνεται αμβλυωπικός (τεμπέλικο μάτι). Με άλλα λόγια, το παιδί με στραβισμό βλέπει μόνο με τον ένα οφθαλμό και έχει τον κίνδυνο να έχει μειωμένη όραση στον οφθαλμό που στραβίζει – ένα πρόβλημα που θα το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή εάν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως.
Η συχνότητα εμφάνισης στα παιδιά είναι περίπου 4%.
Ποιες είναι οι Αιτίες Στραβισμού;
Η πραγματική αιτία πρόκλησης του στραβισμού τις περισσότερες φορές δεν είναι γνωστή.
Υπάρχουν έξι μύες σε κάθε οφθαλμό που τον κινούν στις διάφορες κατευθύνσεις. Για να εστιάσουν και οι δύο οφθαλμοί στο αντικείμενο θα πρέπει οι μύες να συγχρονιστούν και να δουλέψουν μαζί. Ο συγχρονισμός αυτός επιτυγχάνεται από τον εγκέφαλο. Για κάποιο λόγο ο συγχρονισμός αυτός δεν γίνεται σωστά και εμφανίζεται ο στραβισμός.
Υπάρχουν όμως και γνωστές αιτίες εμφάνισης στραβισμού στα παιδιά όπως:
Υπάρχουν έξι μύες σε κάθε οφθαλμό που τον κινούν στις διάφορες κατευθύνσεις. Για να εστιάσουν και οι δύο οφθαλμοί στο αντικείμενο θα πρέπει οι μύες να συγχρονιστούν και να δουλέψουν μαζί. Ο συγχρονισμός αυτός επιτυγχάνεται από τον εγκέφαλο. Για κάποιο λόγο ο συγχρονισμός αυτός δεν γίνεται σωστά και εμφανίζεται ο στραβισμός.
Υπάρχουν όμως και γνωστές αιτίες εμφάνισης στραβισμού στα παιδιά όπως:
- Παθήσεις του εγκεφάλου (Εγκεφαλική παράλυση, Σύνδρομο Down Υδροκέφαλος, Όγκοι ,Προωρότητα)
- Ψηλή υπερμετρωπία
- Ανιομετρωπία
- Κληρονομικότητα
Πως διορθώνεται ο Στραβισμός;
Ο στραβισμός στα παιδιά, είτε συγγενής είτε επίκτητος, αποτελεί ένα πρόβλημα που πρέπει να διαγνωστεί και να διορθωθεί έγκαιρα, ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες εξελίξεις στην πορεία της ζωής τους.
Η διόρθωση του στραβισμού γίνεται με βάση τα συμπτώματα και την αιτιολογία του, όπως:
Η διόρθωση του στραβισμού γίνεται με βάση τα συμπτώματα και την αιτιολογία του, όπως:
- Γυαλιά ή σπάνια φακοί επαφής – αυτή η μέθοδος μπορεί να βοηθήσει τα άτομα που έχουν στραβισμό λόγω μη διορθωμένης υπερμετρωπίας (προσαρμοστικός στραβισμός)
- Χειρουργική επέμβαση – κυρίως στα άτομα με συγγενή στραβισμό
Τι είναι η Αμβλυωπία;
Αμβλυωπία είναι ο ιατρικός όρος που χρησιμοποιείται στην περίπτωση που ο ένας ή και οι δύο οφθαλμοί στέλνουν μία θολή εικόνα στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα οι οφθαλμοί και ο εγκέφαλος να μην συνεργάζονται σωστά.
Ποιες είναι οι Αιτίες της Αμβλυωπίας;
Τα αίτια της αμβλυωπίας μπορεί να είναι μία διαθλαστική ανωμαλία (υψηλή μυωπία, υπερμετρωπία ή αστιγματισμός), η ανισομετρωπία (μεγάλη διαφορά βαθμών μεταξύ των δύο οφθαλμών) ή ο στραβισμός. Μπορεί δηλαδή να είναι οτιδήποτε δεν επιτρέπει στους οφθαλμούς να δώσουν μία καθαρή εστιασμένη εικόνα στον εγκέφαλο.
Πως θεραπεύεται η Αμβλυωπία;
Όσο πιο νωρίς ανακαλυφθεί το πρόβλημα, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η θεραπεία.
Σε περιπτώσεις διαθλαστικής ανωμαλίας ή ανισομετρωπίας, διορθώνουμε αρχικά το διαθλαστικό σφάλμα με γυαλιά. Αυτή η διόρθωση συνδυάζεται με την ταυτόχρονη κάλυψη του άλλου ‘καλού’ οφθαλμού, για ορισμένες ώρες κάθε μέρα.
Για την επιτυχία της θεραπείας, πρωταρχικής σημασίας είναι η συνεργασία των μικρών ασθενών, αλλά και των γονιών, διότι η κάλυψη μπορεί να χρειαστεί να γίνεται για αρκετό χρόνο. Το παιδί πρέπει να παρακολουθείται τακτικά από τον οφθαλμίατρο, ώστε να ελέγχεται το αποτέλεσμα της θεραπείας.
Σε περιπτώσεις διαθλαστικής ανωμαλίας ή ανισομετρωπίας, διορθώνουμε αρχικά το διαθλαστικό σφάλμα με γυαλιά. Αυτή η διόρθωση συνδυάζεται με την ταυτόχρονη κάλυψη του άλλου ‘καλού’ οφθαλμού, για ορισμένες ώρες κάθε μέρα.
Για την επιτυχία της θεραπείας, πρωταρχικής σημασίας είναι η συνεργασία των μικρών ασθενών, αλλά και των γονιών, διότι η κάλυψη μπορεί να χρειαστεί να γίνεται για αρκετό χρόνο. Το παιδί πρέπει να παρακολουθείται τακτικά από τον οφθαλμίατρο, ώστε να ελέγχεται το αποτέλεσμα της θεραπείας.
Διάγνωση άλλων μεγάλων κατηγοριών παθήσεων όπως η συγγενής ανιριδία, ο αλφισμός, αγγειακών παθήσεων (πχ νόσος Coats), συγγενών παθήσεων του μελαγχρόου επιθηλίου ( πχ νόσος Best και Stargardt) και πολλών άλλων παθήσεων που κάνουν την εμφάνισή τους την πρώτη κρίσιμη για την οπτική ωρίμανση δεκαετία της ζωής και απαιτούν άμεση αντιμετώπιση.
Διάγνωση, αντιμετώπιση και παρακολούθηση της πορείας όλων των διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός).
Διάγνωση και αντιμετώπιση φλεγμονών (πχ επιπεφυκίτιδες)
Διάγνωση προβλημάτων όρασης που μπορεί να προκαλέσουν μαθησιακές δυσκολίες.
Στο εξειδικευμένο παιδοφθαλμολογικό τμήμα αντιμετωπίζεται το σύνολο σχεδόν των συνήθων παιδοφθαλμολογικών παθήσεων είτε συντηρητικά (κολλύρια, γυαλιά, θεραπεία αμβλυωπίας κλπ), είτε χειρουργικά (επεμβάσεις αποκατάστασης στραβισμού, απόφραξης ρινοδακρυϊκού πόρου, ένθεση σωληναρίων σιλικόνης, εξαίρεση χαλαζίων κλπ).
Διάγνωση, αντιμετώπιση και παρακολούθηση της πορείας όλων των διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός).
Διάγνωση και αντιμετώπιση φλεγμονών (πχ επιπεφυκίτιδες)
Διάγνωση προβλημάτων όρασης που μπορεί να προκαλέσουν μαθησιακές δυσκολίες.
Στο εξειδικευμένο παιδοφθαλμολογικό τμήμα αντιμετωπίζεται το σύνολο σχεδόν των συνήθων παιδοφθαλμολογικών παθήσεων είτε συντηρητικά (κολλύρια, γυαλιά, θεραπεία αμβλυωπίας κλπ), είτε χειρουργικά (επεμβάσεις αποκατάστασης στραβισμού, απόφραξης ρινοδακρυϊκού πόρου, ένθεση σωληναρίων σιλικόνης, εξαίρεση χαλαζίων κλπ).
Πότε πρέπει να γίνεται η πρώτη παιδοοφθαλμολογική εξέταση;
Η οφθαλμολογική εξέταση στα παιδιά είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί 5-10% των παιδιών της προσχολικής ηλικίας και 25% των παιδιών της σχολικής ηλικίας έχουν προβλήματα όρασης. Η πρώιμη διάγνωση είναι καθοριστική γιατί πολλές παθήσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής.
Η πρώτη τυπική οφθαλμολογική εξέταση καλό είναι να γίνει στην ηλικία των 6 με 12 μηνών. Στις περιπτώσεις που οι γονείς ή ο παιδίατρος αντιληφθούν ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα (λευκοκορία, δάκρυσμα του ενός ή και των δυο ματιών, στραβισμός, νυσταγμός κ.α.) η εξέταση θα πρέπει να γίνεται άμεσα ακόμη και τις πρώτες ημέρες της ζωής του παιδιού.
Στη συνέχεια ακολουθεί ο δεύτερος έλεγχος στην ηλικία των 3 χρόνων, ο τρίτος στην ηλικία των 5 χρόνων και μετά στην ηλικία των 7-10 χρονών.
Για τα παιδιά της σχολικής ηλικίας τα οποία δεν παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα, κάθε δύο με τρία χρόνια γίνεται ένας τυπικός έλεγχος, ενώ όσα φορούν ή χρειάζονται γυαλιά θα πρέπει να εξετάζονται τουλάχιστο μια φορά το χρόνο ή και πιο συχνά ανάλογα με τις οδηγίες του οφθαλμίατρου.
Επίσης είναι απαραίτητος ο συχνότερος έλεγχος όταν υπάρχει ιστορικό προωρότητας, διαταραχές ψυχοκινητικής ανάπτυξης, στραβισμός, οικογενειακό ιστορικό ορισμένων σοβαρών οφθαλμολογικών παθήσεων, ιστορικό τραύματος ή κάποιο συστηματικό νόσημα το οποίο μπορεί να επηρεάζει και το οπτικό σύστημα.
Η πρώτη τυπική οφθαλμολογική εξέταση καλό είναι να γίνει στην ηλικία των 6 με 12 μηνών. Στις περιπτώσεις που οι γονείς ή ο παιδίατρος αντιληφθούν ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα (λευκοκορία, δάκρυσμα του ενός ή και των δυο ματιών, στραβισμός, νυσταγμός κ.α.) η εξέταση θα πρέπει να γίνεται άμεσα ακόμη και τις πρώτες ημέρες της ζωής του παιδιού.
Στη συνέχεια ακολουθεί ο δεύτερος έλεγχος στην ηλικία των 3 χρόνων, ο τρίτος στην ηλικία των 5 χρόνων και μετά στην ηλικία των 7-10 χρονών.
Για τα παιδιά της σχολικής ηλικίας τα οποία δεν παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα, κάθε δύο με τρία χρόνια γίνεται ένας τυπικός έλεγχος, ενώ όσα φορούν ή χρειάζονται γυαλιά θα πρέπει να εξετάζονται τουλάχιστο μια φορά το χρόνο ή και πιο συχνά ανάλογα με τις οδηγίες του οφθαλμίατρου.
Επίσης είναι απαραίτητος ο συχνότερος έλεγχος όταν υπάρχει ιστορικό προωρότητας, διαταραχές ψυχοκινητικής ανάπτυξης, στραβισμός, οικογενειακό ιστορικό ορισμένων σοβαρών οφθαλμολογικών παθήσεων, ιστορικό τραύματος ή κάποιο συστηματικό νόσημα το οποίο μπορεί να επηρεάζει και το οπτικό σύστημα.
Σημάδια που πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς
Τα παιδιά, μέχρι την ηλικία των 8-10 χρονών σπάνια διαμαρτύρονται όταν δεν βλέπουν καλά από το ένα ή ακόμα και από τα δύο μάτια για αυτό είναι πολύ σημαντικός ο προληπτικός έλεγχος.
Ορισμένα «σημάδια» που δείχνουν ότι ίσως υπάρχει κάποιο πρόβλημα στα παιδιά της σχολικής ηλικίας είναι τα εξής:
Ορισμένα «σημάδια» που δείχνουν ότι ίσως υπάρχει κάποιο πρόβλημα στα παιδιά της σχολικής ηλικίας είναι τα εξής:
- Πηγαίνει πολύ κοντά στην τηλεόραση ή κρατάει πολύ κοντά το βιβλίο για να διαβάσει
- «Χάνει» τη συγκέντρωσή του στο διάβασμα
- Χρησιμοποιεί το δάχτυλο για να μη χάσει τη σειρά
- Στραβίζει
- Γέρνει το κεφάλι για να δει καλύτερα
- Τρίβει συχνά τα μάτια του
- Έχει ευαισθησία στο φως
- Δακρύζει υπερβολικά
- Κλείνει το ένα μάτι για να διαβάσει, να δει τηλεόραση ή για να δει καλύτερα
- Αποφεύγει δραστηριότητες οι οποίες απαιτούν καλή κοντινή ή μακρινή όραση όπως διάβασμα ή συμμετοχή σε αθλήματα
- Παραπονιέται για συχνούς πονοκεφάλους ή κουρασμένα μάτια
Ποια είναι η πιο συχνή αιτία χαμηλής όρασης στα παιδιά;
Τα συχνότερα προβλήματα των παιδιών είναι οι διαθλαστικές ανωμαλίες δηλαδή η υπερμετρωπία, η μυωπία και ο αστιγματισμός. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και το βαθμό της ανωμαλίας αποφασίζουμε αν το παιδί θα πρέπει να φορέσει γυαλιά ή όχι.
Σε παιδιά σχολικής ηλικίας είναι σημαντικό να τους δώσουμε την καλύτερη δυνατή οπτική οξύτητα για να μην κουράζονται ή να δυσκολεύονται κατά τη διάρκεια των σχολικών δραστηριοτήτων.
Σε πιο μικρά παιδιά, αυτό που κυρίως καθορίζει το αν θα δοθούν γυαλιά ή όχι είναι οι βαθμοί της ανωμαλίας και πόσο μειώνουν την όραση. Επίσης αν το παιδί έχει πιθανότητα να δημιουργήσει αμβλυωπία, τότε σίγουρα θα φορέσει γυαλιά.
Σε παιδιά σχολικής ηλικίας είναι σημαντικό να τους δώσουμε την καλύτερη δυνατή οπτική οξύτητα για να μην κουράζονται ή να δυσκολεύονται κατά τη διάρκεια των σχολικών δραστηριοτήτων.
Σε πιο μικρά παιδιά, αυτό που κυρίως καθορίζει το αν θα δοθούν γυαλιά ή όχι είναι οι βαθμοί της ανωμαλίας και πόσο μειώνουν την όραση. Επίσης αν το παιδί έχει πιθανότητα να δημιουργήσει αμβλυωπία, τότε σίγουρα θα φορέσει γυαλιά.